تعویض مجدد مفصل زانو
در سال های اخیر عمل جراحی تعویض مفصل زانو جای خود را به عنوان یک عمل جراحی موفق و متداول باز کرده است و میلیونها نفر در سراسر جهان از مفصل مصنوعی زانو استفاده میکنند. وقتی برای اولین بار بیماری تحت عمل جراحی تعویض مفصل زانو قرار میگیرد آن را عمل اولیه جراحی تعویض مفصل زانو Primary total knee replacement surgery میگویند.
به علل مختلف بسیاری از مفاصل مصنوعی زانو پس از گذشت مدتی دچار مشکلاتی میشوند که نیاز به تعویض مجدد مفصل یعنی جایگزین کردن مفصل مصنوعی قبلی با مفصل جدید را اجتناب ناپذیر میکند. این جراحی دوم را جراحی رویژن مفصل زانو Knee revision arthroplasty میگویند.
چرا مفصل زانو نیاز به تعویض مجدد مفصل مصنوعی دارد
شل و لق شدن مفصل مصنوعی
لق شدن Lossening مفصل مصنوعی به این معنا است که به عللی بجز عفونت، اتصال بین قسمت های فلزی مفصل مصنوعی و استخوان، شل و سست میشود. همه مفاصل مصنوعی بعد از گذشت مدتی لق میشوند ولی این مدت در افراد مختلف متفاوت است.
عفونت
عفنت در بافت های اطراف مفصل مصنوعی میتواند به علت ورود میکروب در حین عمل جراحی به درون بدن ایجاد شود و یا مدتی بعد از جراحی میکروب ها میتوانند از یکی کانون عفونی دیگر در بدن و از طریق جریان خون به بافت های اطراف مفصل مصنوعی رسیده و موجب عفونت در آن شوند.
اگر عفونت زود تشخیص داده شود ممکن است با تجویز آنتی بیوتیک و خروج بافت های عفونی اطراف مفصل بتوان آن را درمان کرد. در غیر این صورت ریشه کن شدن عفونت مستلزم خارج کردن مفصل مصنوعی و جایگین کردن آن با یک مفصل مصنوعی دیگر است.
معمولا طی یک عمل جراحی مفصل مصنوعی عفونی شده خارج شده و به مدت چند ماه به بیمار آنتی بیوتیک داده میشود و سپس طی عمل جراحی دوم مفصل مصنوعی جدید کار گذاشته خواهد شد.
شکستگی
گاهی اوقات استخوان های اطراف مفصل مصنوعی شکسته میشوند. در این صورت ممکن است این شکستگی موجب لق شدن مفصل و سست شدن اتصال آن به استخوان گردد. در این موارد قسمتی از مفصل مصنوعی که لق شده است باید با قسمت جدیدی جایگزین شود.
ناپایداری
خوردگی و ساییدگی
شکستگی مفصل مصنوعی
عمل جراحی مجدد مفصل زانو چگونه انجام میشود
به علل مختلفی که در مقالات قبلی در مورد آنها بحث شد نیاز است تا مفصل مصنوعی زانو خارج شده و مفصل جدیدی جایگزین آن شود.
برای تعویض مفصل مصنوعی پزشک ارتوپد معمولا شکاف پوستی لازم برای جراحی را بر روی باقیمانده شکاف پوستی عمل قبلی انجام میدهد. با این حال در مواردی ممکن است محل شکاف پوستی عوض شود. در حین جراحی پزشک ابتدا قسمت های مختلف مفصل مصنوعی قبلی را از استخوان بیمار جدا کرده و از بدن خارج میکند.
در مواردی که مفصل مصنوعی لق شده باشد خارج کردن این قسمت ها ممکن است راحت باشد. با این حال در بعضی موارد ممکن است قسمت هایی از مفصل مصنوعی خیلی محکم به استخوان بدن چسبیده باشند. در این موارد جدا کردن مفصل نیاز به صبر و حوصله و دقت فراوان دارد.
اتصال مفاصل مصنوعی به بدن ممکن است با استفاده از سیمان و یا بدون آن باشد. در مفاصل به اصلاح سیمانی اجزاء فلزی مفصل مصنوعی به توسط ماده خاصی به نام سیمان استخوانی Bone Cement به استخوان چسبانده میشوند. در مفاصل غیر سیمانی سطح فلزات تشکیل دهنده مفصل را به روش های گوناگونی متخلخل میکنند.
وقتی این سطوح در کنار استخوان بیمار قرار میگیرد سلول های استخوانی رشد کرده و به درون سوراخ های سطح فلز نفوذ کرده و موجب برقراری اتصال محکمی بین استخوان و فلز میشوند. در مفصل زانو معمولا از مفاصل مصنوعی سیمانی استفاده میشود.
پس از خارج کردن قست های تشکیل دهنده مفصل مصنوعی باید سیمان بکار رفته در عمل قبلی از استخوان جدا شده و از بدن بیمار درآورده شود. خارج کردن این سیمان و کندن آن از استخوان هم ممکن است با مشکلاتی همراه باشد.
وقتی مفصل مصنوعی به علت لق شدن و یا عفونت مجددا عمل میشود معمولا قسمت هایی از استخوان اطراف مفصل هم از بین رفته است. پس استخوان بیمار کمتر از آن مقداری است که در عمل جراحی قبلی بوده است. به همین علت اتصال مجدد مفصل جدید به این استخوان ها معمولا به سادگی عمل اول نبوده و پیچیده تر است.
پزشک جراح ممکن است از پیوند استخوان برای پر کردن محل هایی که استخوان ندارند استفاده کند. استخوان هایی که برای پیوند استخوان استفاده میشوند معمولا از افراد متوفی گرفته شده و به آنها آلوگرافت Allograft میگویند.
برای بهتر کردن اتصال مفصل مصنوعی به استخوان هایی که حالا دیگر مانند جراحی قبلی نیستند معمولا از مفاصل مصنوعی خاصی با طرح ها و اشکال جدیدی استفاده میشود. این مفاصل جدید معمولا طوری ساخته میشوند که محل اتصال بزرگتری با استخوان دارند تا بدین وسیله بتوانند اتصال خود به استخوان باقیمانده را بهتر کنند.
عمل جراحی تعویض مفصل مصنوعی زانو معمولا پیچیده تر از جراحی تعویض اولیه مفصل است. طول جراحی معمولا بیشتر بوده و با عوارض احتمالی بیشتری همراه است. احتمال بروز هر کدام از عوارض تعویض مفصل در عمل دوم معمولا دو برابر عمل اول است. همچنین عمر مفصل مصنوعی در عمل دوم معمولا کمتر از عمل اولیه است.
عوارض جراحی مجدد تعویض مفصل مصنوعی زانو چیست
- لخته شدن خون در وریدهای عمقی اندام تحتانی : پزشک معالج برای پیشگیری از بروز لخته شدن خون در سیاهرگ ها معمولا داروهای رقیق کننده خون را برای بیمار تجویز میکند
- عفونت : احتمال بروز عفونت در بافت های اطراف مفصل مصنوعی زانو در جراحی مجدد (رویژن) حدود دو برابر جراحی مرحله اول است.
- استخوان سازی نابجا : استخوان سازی نابجا هم در جراحی تعویض مفصل زانوی اولیه و هم در جراحی مجدد دیده میشود. مشکل عمده این عارضه ایجاد محدودیت حرکتی در مفصل زانو و گاهی اوقات بروز درد است. استخوان سازی نابجا در کسانی که به علت استئوآرتریت دچار تخریب مفصل زانو شده اند بیشتر دیده میشود. برای پیشگیری از بروز این عارضه پزشک معالج از داروی ایندومتاسین و یا تابش رادیوتراپی بعد از جراحی تعویض مفصل استفاده میکند. در صورت بروز این عارضه و ایجاد محدودیت شدید حرکتی در مفصل ممکن است نیاز به عمل جراحی دیگری برای خارج کردن استخوان های اضافه وجود داشته باشد.
- لق شدن مفصل مصنوعی : احتمال بروز این عارضه در عمل دوم بیش از عمل اولیه است و در صورت ایجاد شدن بیمار نیاز به جراحی مجدد دارد
- مشکلات زخم جراحی : احتمال بروز مشکلاتی در زخم جراحی در عمل جراحی دوم بیش از عمل اول است که تا حدودی به علت شکننده بودن پوست در حین جراحی دوم و به علت مشکلاتی در خونرسانی پوست است. در صورت بروز عارضه در زخم جراحی مانند بهبودی دیررس آن و یا سیاه شدن قسمتی از پوست، احتمال بروز عفونت بیشتر میشود. احتمال بروز عارضه پوستی در بیماران مبتلا به کم خونی، چاقی، ضعف سیستم ایمنی، مصرف سیگار، دیابت و اختلالات جریان خون بیشتر است.